تعريف جريان آب زيست محيطي رودخانه ها و تالاب ها
جريان آب زيست محيطي چيست؟
با توجه به توسعه سریع شهر ها و جوامع انسانی همراه با افزایش جمعیت و مصرف هرچه بیشتر آبهای سطحی و زیر زمینی تدبيري جهت مدیریت این آب ها امری بلا منازع و الزامی است.بشر همواره با شعار اینکه اشرف مخلوقات است خود را ارجح بر آنها میداند و حقوق الهی سایر مخلوقات را زیر پا میگذارد. یکی از مهمترین نقاطی که این موضوع به حقیقت می پیوندد رودخانه ها است.
انسانها همواره با احداث سد ها و بند های انحرافی سعی در تامین نیاز های خود دارند و غافل از این مهم هستند که غیر از آنها موجودات دیگری نیز در این کره خاکی زندگی می کنند و آنها نیز نیاز به آب پاک و محیطی برای زیست دارند. از این رو اخیراً برای حل این موضوع در رودخانه ها، جریانی را به عنوان جريان آب زيست محيطي مطرح کرده اند .
جريان آب زيست محيطي عبارت است از رژیم آب فراهم شده براي يك رودخانه، تالاب يا ناحيه ساحلي به منظور حفاظت از اكوسيستم ها و منافع آنها، در مواقعي كه مصارف رقابت كننده وجود دارند و جريان ها تنظيم شده اند.
جريان هايي كه با هدف تامين پايداري زيستگاه ها و فرايندهاي اكوسيستم تعيين و تخصيص داده ميشود، در ادبيات فني به”جريان آب زيست محيطي“،”نياز آب زيست محيطي“،”الزامات آب زيست محيطي” معروف است.
تفاوت اصلي که بین دو اصطلاح “جريان هاي زيست محيطي” و”نياز آب زيست محيطي” مطرح است ناشی از این است که اصطلاح اول بيشتر نشانگر تغييرات زماني جريان است و به عنوان رژيم هيدرولوژيكي جريان كه به لحاظ اكولوژيكي مطلوب ميباشد، شناخته ميشود.
متوسط كل حجم جريان سالانهاي كه به عنوان رژيم جريان زيست محيطي در نظر گرفته ميشود، با نام نياز آب زيست محيطي و به واحد حجم بيان ميشود. اصطلاح “جريان هاي زيست محيطي” براي اشاره به رژيم هيدرولوژيكي جريان مطلوب براي تأمين اهداف زيست محيطي رودخانهها به كار ميرود.
جریان رودخانه های دنیا بطور فزاینده ای بواسطه احداث سدهای مخزنی و انحرافی، برداشت آب برای کشاورزی و تأمین آب برای شرب، تداوم جریان لازم برای کشتیرانی، زهکشی جریانهای بازگشتی و سازه های کنترل سیلاب در حال تنظیم هستند.
این مداخلات اثرات معنی داری از قبیل کاهش کل جریان بسیاری از رودخانه ها، تغییر توزیع شدت جریان در طول سال، فصلی شدن جریان ها و تغییر در مقدار و فراوانی سیلابها داشته اند. بنابراین تنظیم جریان های رودخانه برای نیازهای انسانی باید با حفظ جریان های ضروری وابسته به خدمات زیستی متوازن گردد.
تخصیص جريان آب زيست محيطي هنوز در مدیریت منابع آب از اولویت کمی برخوردار است و وضعیت اکوسیستمهای آبی هر روز بدتر میشود. بنابراین در موقعیت کنونی لازم است، تحقیقات گستردهای در قالب یک برنامه تحقیقاتی جامع برای ارزیابی نیاز زیست محیطی انجام شود.
